मशीन्सना जे सांगू तेच करतात पण कारागीर प्रत्येक धागा बनवताना त्यात आपले कौशल्य ओततात, प्रत्येक टाका वेगळा असतो, असे गुजरातमधील आपल्या ऑफिसस्थित विजय भाई म्हणतो. तो आपल्याला गुंतागुंतीच्या इम्ब्रॉयडरी केलेल्या सर्व प्रकारच्या साड्यांच्या प्रोसेसमधून घेऊन जातो, आणि त्याचा बिझनेसमधील सुरतमधील दुकानापासून ते फ्लिपकार्ट द्वारा संपूर्ण देशभर साड्या पाठविण्याचा प्रवास कसा झाला त्याचे वर्णन करतो. हे सर्व मालाच्या दर्जाशी कधीही तडजोड न करता केले जाते.
या गोष्टीत: सुरत, गुजरात मधील फ्लिपकार्ट विक्रेता विजय भाईनी लोकल कारागिरांना संपूर्ण भारताची बाजारपेठ खुली करण्यास मदत करून सक्षम के ते वाचा.
“मुझे घर भी लेना है, गाडी भी लेनी है, घुमने भी जाना है,” सांगतोय विजय भाईi, गुजरातच्या सुरतमधील फ्लिपकार्ट विक्रेता (मला घर, गाडी हवी आणि ट्रॅव्हल करणे शक्य झाले पाहिजे). विजय भाई त्याच्या वडील, आई, पत्नी आणि तीन वर्षांच्या मुलाबरोबर सुरत, गुजरात मध्ये राहतो. बिझनेसचा वारसा घेतलेल्या कुटुंबाचा वारसदार असलेला हा वडिलांच्या हिऱ्याच्या बिझनेसची आवड घेऊनच वाढत होता. पण विजय भाईला त्याच्या स्वत:च्या जोखमीचा उपक्रम हवा होता.
त्याचे काही मित्र टेक्सटाइल्स मध्ये होते आणि त्याने त्यांच्याबरोबर अगदी शब्दश: हात मिळवणी करायचे ठरविले. प्रोडक्ट्स बद्दल अधिक माहिती घेणे आणि त्यात आपले वेगळेपण घालून स्वत:चा बिझनेस सुरु करणे. त्याने स्वत:चा बिझनेस सुरु करण्यापूर्वी इम्ब्रॉयाडरीचे कसब शिकून घेतले आणि त्यात प्रयोग करून वेगवेगळी डिझाईन्स आणि रंगाचे पॅटर्न बनविणेसुध्दा तो शिकला.
सध्या सात कारागीर विजय भाईकडे रोज साड्यांना एम्ब्रोइड करण्याच्या कामाला येतात. “इधर माहोल बहुत अच्छा है .” येथे वातावरण खूप चांगले आहे, तो म्हणतो, आणि अभिमानाने प्रकाशणाऱ्या किरणाप्रमाणे सांगतो की हे सर्वजण त्याच्याबरोबर गेली दहा वर्षे आहेत.
कामासाठी लागणारे सर्व रॉ मटेरीअल कामाच्या जागेवरच ठेवलेले आहे. कारागीर एका समोर एक बसून आणि प्रत्येक एम्ब्रॉइडरी केलेली साडी जोडीने काम करून तयार करतात. प्रत्येक काळजीपूर्वक विणलेल्या डिझाईनची रंगीत साडी बनविण्यासाठी त्यांच्यापैकी तीनजण लागतात. अधिक भारी आणि बारीक कलाकुसर केलेली जादुगिरी वाटावी अशी प्रत्येक साडी बनविण्यास तीन कारागिरांना पंधरा तासाहून अधिक वेळ काम करावे लागते.
तो फक्त १०वी पर्यंत शिकला असला तरी या कामासाठी आणि जीवनासाठी लागणाऱ्या सर्व लहान-मोठ्या गोष्टी विजय भाई शिकला आहे. तो त्याचा सर्व साड्यांसाठी फूलप्रूफ आणि सर्वसमावेशक प्रोसेस वापरतो. तो स्केचर आणि डिझाईनर बरोबर काम करतो आणि ते वेगवेगळ्या रंग-संगतीची डिझाईन्सचे प्रयोग करून मगच कारागीरांच्याकडे सोपवितो.
“पूर्वी मी फक्त लोकल मार्केटमध्ये विकत असे;” तो सांगतो. त्याने विक्रेता म्हणून सही केल्यावर फ्लिपकार्ट २०२१ मध्ये फ्लिपकार्टबद्दल ऐकल्यावर समर्थत्याच्या मित्रांकडून प्रोग्राम. हा प्रोग्राम २०१९ मध्ये भारतातील कारागिर, विणकर आणि हस्त कलाकार याना सक्षम करण्यासाठी प्रारंभ केला होता. या सर्वांना या प्रोग्राममध्ये सामावून घेतल्याने भाताच्या दुर्लक्षित कम्युनिटीला संपूर्ण भारताचे प्रवेश-द्वार विक्रीसाठी खुले केले.
इ-कॉमर्सला नवीन असल्याने प्रारंभिक अडचाणींवर मात करण्यासाठी त्याला फ्लिपकार्ट विक्रेत्यांसाठी असलेला सपोर्ट मिळाला व त्याने दिवसा तीन किंवा चार ऑर्डर्सचे पॅकिंग सुरु केले. आज तो दिवसाला ३०० ते ४०० साड्या पाठवतो आहे.
जेव्हा त्याला मशीन मेड आणि हँड इम्ब्रोईडेड साडीतील फरक विचारला असता तो म्हणाला मशीन त्याला सांगेल तेव्हढेच करते, पण कारागीर त्यांचे कसब प्रत्येक धागा आणि प्रत्येक टाक्यात ओततात.
त्याने कुर्ता – शर्टच्या एका प्रकाराकडे आणि टॉप्सकडे एक वेगळी ब्रँच काढण्यावर लक्ष घातले आहे आणि ते लवकरच फ्लिपकार्टच्या लिस्टवर येईल. त्याच बरोबर त्याच्या व्यक्तिगत उद्दिष्टात घर घेणे, कार घेणे व मनसोक्त हिंडणे हे पण आहे.
“फ्लिपकार्टवर गिऱ्हाइक क्वालिटीचे कौतुक करतात. त्यामुळे हा सेल त्यांच्यासाठी सुवर्ण संधी आहे कारण त्यांना मेड इन इंडियाचे क्वालिटी प्रोडक्ट्स मिळणार आहेत.,” तो म्हणतो. तो पुढे असेही म्हणतो की त्यांनी आधीच डिझाईनिंग आणि क्वालिटी चेक्स ‘भारतात विणलेले’ आणि फ्लिपकार्टवर सुरु होण्याच्या अनेक दिवस आधी सुरु केले आहेत.
ऑन टू द फ्लिपकार्ट अॅप टू एक्सिस स्पेसिफिकली काराटेल्ड हँडमेड प्रोडक्ट्स फ्रॉम अक्रॉस इंडिया.
